Czerny

Czerny h. Nowina, vel Czerny-Szwarcenberg (Schwarzenberg), rodzina mieszczańska krakowska, nobilitowana w Polsce 1442 r. Pierwotnie nazywali się Schwarz (Schwartz), używali przydomku Szwarcenberg (Szwarcemberg).

„Przodkowie domu tego przybyli z Niemiec, gdyż zwali się pierwotnie Szwarcami, a po polsku Czarnymi. Osiedleni w Krakowie z czasem na Czernych nazwisko zmienili. W XVIII wieku przybrali przydomek Szwarcenberg. Pisali się z Witowic” (Bon.).

Spośród wielu mieszczan w XIV i XV wieku w Krakowie noszących nazwisko Szwarc (Niger, Czarny), do większego znaczenia doszedł dopiero Jerzy, rajca w latach 1419-1450, nobilitowany 1442 r. w Budzie przez króla Władysława Warneńczyka. Wraz ze szlachectwem otrzymał herb Bożezdarz (tzw. Pogonia polska), przedstawiający przez całą tarczę błękitną szeroki krzyż biały, w którego każdym końcu lilia podwójna (Dług.).

Według Bonieckiego, wkrótce ten Jerzy, lub któryś z jego potomków, został przyjęty do rodu Nowinów i Długosz już w drugiej połowie XV wieku wymienia Stanisława Czarnego herbu Nowina, dziedzica Wielkich Strzelec (Lib. Ben.). Według Uruskiego, były to dwie, odrębne rodziny, dla odróżnienia, Nowinowie nazwali się Czernymi (zamiast Czarny), a część z nich pozostała przy nazwisku Szwarc. Żernicki pisze, że była w Prusach w 1748 r. rodzina o nazwisku Schwartz de Schwartzenfeld, która używała herbu Nowina odmienna (na tarczy, po prawej stronie Nowina, po lewej czarne skrzydło orle w polu srebrnym).

Z nich: 4 kasztelanów w latach 1585 — 1760. Piotr, kasztelan lubelski 1585 r. Michał (zm. 1697), kasztelan oświęcimski 1685 r., sądecki 1694 r. Stanisław (zm. 1720), kasztelan sądecki 1702 r., oświęcimski 1715 r. Franciszek, kasztelan oświęcimski 1739-1746, wojnicki 1746 r., ustąpił 1760 r.

Czerni-Szwarcenberg herbu Nowina wylegitymowali się ze szlachectwa w Królestwie Kongresowym w latach 1836-1862, zostali zapisani do ksiąg szlachty ówczesnej guberni radomskiej, oddział kielecki. 

Genealogia
(osób: 40)

• KONSTANCJA Czerny z Witowic h. Nowina (ok. 1680-po 1710), c. Stefana i Agnieszki Gołuchowskiej h. Leliwa (Dw. Teki; AGZ Kalisz); m. (1699) Władysław Rey z Nagłowic h. Oksza (ok. 1670-po 1710), s. Bogusława i 1ż. Zofii Kossowskiej, podczaszy grabowiecki, dziedzic dóbr Przenosza, Gliniec, Karczma; według zapisków urzędowych jego matką była Maria Konstancja Herszter vel Herster (AGZ Kościan); dzieci: Olbracht, Józef, Marianna, Teresa, Zofia – Rejowie.

• WINCENTY Szwarcenberg-Czerny h. Nowina (1832-1903) s. Antoniego i Marianny Schultz, dzierżawca Ilkowic, a od 1866 r. dzierżawca Sadowia i Górki; zięć Kazimierza Girtlera, ożeniony z jego córką Kazimierą (Pam. Girt.); ż. Kazimiera Girtler (1838-1911), c. Kazimierza i Eleonory Janowskiej (Pam. Girt.); dzieci: Edward.

Źródła: Bon. t. 3/374-379; Bork. Sp. 452; Kos. t. 1; Krzep. Małop.; Nies., Piek.; Sęcz.; Urus. t. 3/13-15; Żern. t. 2/431.