Butler

Butler h. własnego, vel Buttler, Butlar, rodzina pochodzenia irlandzkiego, osiedlona początkowo w Niemczech, później także w Inflantach, na Litwie, Podlasiu, w Prusach Zachodnich i w Wielkopolsce.

Jakub Butler, dowódca oddziałów zaciężnych, które przybyły do Polski przed bitwą pod Chocimiem 1621 r. Sam nie wziął udziału w bitwie, a oddziały przez niego dowodzone skierowane zostały do Inflant, gdzie walczyły przeciwko Szwedom. Otrzymał w 1627 r. indygenat w Rzeczypospolitej.

Jeszcze wcześniej, bo w 1613 r. spotykamy Gerarda Jerzego Butlera, podkomorzego wendeńskiego, właściciela dóbr Wandzel, w woj. parnawskim, żonatego z Elżbietą ze Smogorzewa Wąsowiczówną (Gr. Bieckie). 

Z tej rodziny: Gotard Wilhelm Butler, podkomorzy wielki koronny, został hrabią Państwa Rzymskiego 1651 r. Jego potomkowie otrzymali w 1820 r. zatwierdzenie tego tytułu w Królestwie Kongresowym. Jedna gałąź Butlerów posiadała tytuł baronowski pruski od 1782 r.

Herb Butlerów miał kilka wariantów, w zależności od gałęzi i posiadanych tytułów. Pierwotna wersja tego herbu przedstawiała kosz z kwiatami.

Herb i nazwisko Butler przyjęła prawdopodobnie jakaś rodzina tatarska na pamiątkę służby w poczcie jednego z oryginalnych Butlerów. Tatarscy Butlerowie znani są od XVIII wieku, kiedy żył Mustafa i jego synowie: Aleksander, w 1792 towarzysz w chorągwi lekkiej pułkownika Azulewicza, oraz Jan, wylegitymowany w 1819 przed deputacją wywodową wileńską. Protoplaści tej tatarskiej rodziny mieli przybyć na Litwę już w XV wieku, jako prości żołnierze.

Genealogia
(osób: 39)

Butler 

(herb hrabiowski)

• FRANCISZKA hr. Butler h. wł. (ok. 1755-po 1785), c. Michała i 1ż. Benedykty Pac h. Gozdawa; 1m. (1778) Jerzy ks. Radziwiłł h. Trąby (ok. 1750-p. 1782), s. Stanisława i Karoliny Pociej, generał major; zm. bezpotomnie; 2m. (1782) Mikołaj ks. Radziwiłł h. Trąby (1 VIII 1747-1811), s. Stanisława i Karoliny Pociej, właściciel dóbr Żyrmuny, generał major wojsk litewskich, szef regimentu gwardii konnej litewskiej, komendant dywizji wojsk litewskich, odznaczony Orderem Orła Białego 26 VII 1792; ur. Berdyczów, według innych źródeł w 1751 r. (Urus.; Żych.); dzieci: Anna, Karol, Michał, Franciszek, Mikołaj, Julia – ks. Radziwiłłowie.

• MICHAŁ hr. Butler h. wł. (27 IX 1715-21 I 1782), s. Marka Antoniego i Franciszki Szczuka h. Grabie, starosta witagolski i preński, kawaler Orderu św. Stanisława 1778 r.; zm. lat 66; był teściem Mikołaja ks. Radziwiłła (Bon.; Urus.); 1ż. Benedykta Pac h. Gozdawa (ok. 1720-ok. 1750), c. Piotra i 2ż. Eufrozyny Ogińskiej h. Oginiec; dzieci: Franciszka; 2ż. (ok. 1750) Marianna Magdalena Markowska (ok. 1730-po 1760).

Źródła: Bon. t. 2/263-265; Dw. Teki (Monografie); Kos. t. 1; Nies.; Urus. t. 2/95-97.