Niegolewski

Niegolewski h. Grzymała, rodzina wielkopolska, zasłużona wielce dla tego regionu, zwłaszcza w XIX wieku, kiedy to Niegolewscy dawali wzór patriotyzmu i aktywności obywatelskiej. 

Nazwisko wzięli od wsi Niegolewo k/ Buku, w pow. poznańskim, którą posiadali już w 1389 r. (Akta grodzkie poznańskie). Majątek Niegolewo, gniazdo rodziny, dzięki temu, że zostało prawnie ustanowione niepodzielnym i niepozbywalnym, a zarazem dziedziczonym przez najmłodszego syna (minorat), a także dzięki inwestycjom kolejnych dziedziców stało się w okresie międzywojennym wzorowym gospodarstwem, odwiedzanym przez wycieczki rolników z kraju i zagranicy. W latach dwudziestych XX wieku powróciły w ręce Niegolewskich również dobra bytyńskie, które w I połowie XIX wieku przeszły po kądzieli na własność Gąsiorowskich. Pod koniec XIX wieku w Niegolewie zbudowano pałac, który był zewnętrznym wyznacznikiem statusu i prestiżu rodziny. 

Poza Niegolewem i Bytyniem k/ Szamotuł, dziedziczyli Niegolewscy m. in. dobra Włościejewki k/ Śremu, Komorze, Pobiedziska, Chlewiska i Młodasko. W XVI wieku przyjmowali przejściowo nazwiska Wilkowski i Turkowski od swych dóbr Wilkowo i Turkowo, w pow. poznańskim.

Genealogia
(osób: 146)

• FELICJA (Felicjanna) Antonina Niegolewska z Niegolewa h. Grzymała (1817-20 III 1879), c. Andrzeja i Anny Krzyżanowskiej h. Świnka; ur. Niegolewo, chrz. 15 VI 1817, zm. Myszkowo, astma; poch. Szamotuły, klasztor Reformatów, gr. rodz. (MK Buk, Szamotuły); m. (30 V 1841 Myszkowo) Edmund Marceli Nepomucen Żółtowski z Myszkowa i Małuszyna h. Ogończyk (17 XI 1812-27 XI 1884), s. Jana i Emilii Niegolewskiej h. Grzymała, ziemianin, radca generalny ziemstwa, powstaniec 1848 r.; dziedzic dóbr Myszkowo k/ Szamotuł, Kąsinowo, w pow. szamotulskim, i Popówko, w pow. obornickim; ur. Kąsinowo, zm. Myszkowo; ślub w parafii Myszkowo, miejscowość: Niegolewo (MK Myszkowo); dzieci: 1/ Anna (1842-1904), 2/ Emilia (ok. 1850-1930), 3/ Edmund Jan Apolinary (1853-1926), 4/ Seweryn (1855-1891), 5/ córka NI. (ok. 1850-1858) – Żółtowscy.

Władysław Niegolewski
(1819-1885)

• WŁADYSŁAW Maurycy Niegolewski h. Grzymała (12 IX 1819-19 III 1885), s. Andrzeja i Anny Krzyżanowskiej h. Świnka, ziemianin, doktor prawa, działacz społeczny, polityczny i niepodległościowy, pułkownik, znany mówca, poseł na sejmy pruskie, prezes polskiego koła poselskiego w Berlinie; pobierał nauki w poznańskich Gimnazjach św. Marii Magdaleny i Fryderyka Wilhelma, następnie studiował prawo w Bonn, gdzie uzyskał doktorat obojga praw 1845; uczestnik spisku 1846, słynny z ataku na poznańską Cytadelę, więzień Moabitu, uwolniony po procesie berlińskim; referendarz sądu apelacyjnego w Poznaniu, współtwórca Poznańskiego Tow. Przyjaciół Nauk 1857, jego wiceprezes oraz redaktor jego Roczników; założyciel Tow. Oświaty Ludowej, Tow. Czytelni Ludowych oraz Centralnego Tow. Gospodarczego, pracował nad rozwojem Wyższej Szkoły Rolniczej w Żabikowie; wraz z Ludwikiem Rzepeckim wydawał pismo Goniec Wielkopolski, na łamach którego zdecydowanie wypowiadał się przeciwko współpracy z władzami pruskimi; uczestnik powstania styczniowego 1863, odpowiedzialny za sekcję prasy i policji w woj. poznańskim, uczestnik wyprawy Taczanowskiego 1863, ranny w bitwie pod Ignacewem; oskarżony przez władze pruskie o zdradę stanu i skazany, odbył karę więzienia w Głogowie; dziedzic dóbr Włościejewki (Włościejówki) w Poznańskiem; w latach 1855-1874 dziedzic dóbr Morownica k/ Śmigla, w pow. kościańskim, wraz z folwarkami Sikorzyn i Szczepankowo Stare, majątku wniesionego przez żonę, który po pożarze w 1874 został sprzedany na licytacji; od 1855 zamieszkał w Poznaniu przy ulicy św. Marcina 15; ur. Włościejewki k/ Śremu, chrz. dopiero 29 XI 1855, a więc w dniu ślubu, zm. Poznań, poch. Buk, gr. rodz. (PSB; WSB; MK Włościejewki, Poznań: św. Marcin); ż. (29 XI 1855 Poznań) Wanda Klara Maria Weronika hr. Kwilecka h. Szreniawa odm. (23 I 1834-23 III 1912), c. Leonarda i Tekli Sieroszewskiej, dziedziców Dobrojewa; po ślubie osiadła w swoim dziedzicznym majątku Morownicy; zm. Poznań, poch. w Buku, obok męża; ślub w parafii św. Marcina, w Poznanu (MK Poznań: św. Marcin); dzieci nie mieli. 

Źródła: Bork. Rocz. t. 1/521-522, t. 2/580-581; Dw. Teki; Nies.; Żych. t. 1/226-228, t. 2/227-229; PSB t. 22; Ziemianie polscy XX wieku. Słownik biograficzny, cz. 5, pod red. J. Leskiewiczowej, Warszawa 2002; Magdalena Malinowska, Niegolewscy – monografia prosopograficzna.